Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng C.A. Meyer), to bylina z rodziny araliowatych, która kiedyś występowała dziko na terenie wschodniej Rosji, północno-wschodnich Chin, północnej części Półwyspu Koreańskiego oraz w Japonii. Ze względu na swoje ogromne znaczenie w medycynie ludowej i bardzo wysokie ceny żen-szeń został praktycznie wytępiony na rozległych terenach. Z rozległych niegdyś obszarów jago naturalnego występowania pozostały raptem 3 izolowane siedliska na terenie Rosji i Chin.
Obecnie, żen-szeń wchodzący w skład rozmaitych preparatów pochodzi wyłącznie z upraw. Największe plantacje tego surowca znajdują się w Rosji, Chinach, Korei i Ameryce Północnej.
Zen-szeń to bylina (czyli zielna roślina wieloletnia) o białawym, silnym, często podzielonym, bulwiastym korzeniu. Łodyga o wysokości do 50 cm, liście pięciopalczaste, ząbkowane, drobne, zielonawe kwiaty z których potem pojawiają się owoce w postaci czerwonej jagody.
Surowcem farmaceutycznym jest właśnie wysuszony korzeń. Żen-szeń rośnie bardzo powoli, korzeń jednorocznej rośliny waży około 2 g, Do zbioru nadają się korzenie roślin 5-6 letnich, z korzeniami o wadze 15-20 g. Kiedyś najwyżej cenione były korzenie kilkudziesięcioletnich roślin, ważące nawet kilkaset gram. Teraz są one praktycznie nieosiągalne, ponieważ na plantacjach nikt tyle nie czeka ze zbiorem a na stanowiskach dzikich żen-szeń jest pod ochroną.
Aktywne fizjologicznie składniki żeń-szenia
Saponiny żeń-szenia
Kluczowymi składnikami aktywnymi żeń-szenia są ginsenozydy należące do dużej grupy związków chemicznych zwanych saponinami. Ogólnie mówiąc, są to węglowodany złożone, czyli związki w skład których wchodzi cząsteczka alkoholu (lub fenolu) i cukru. To właśnie ginsenozydy oddziaływują na ośrodkowy układ nerwowy, regulują metabolizm, obniżają poziom glukozy we, poprawiają pracę mięśni, stymulują układ hormonalny i pomagając utrzymywać prawidłowy poziom hormonów.
W roztworach wodnych saponiny obniżają napięcie powierzchniowe dając efekt pienienia, dlatego organy roślinne bogate w saponiny stosowano jako namiastkę mydła, do prania.
Żeń-szeń koreański zawiera ważne substancje inne niż ginsenozydy, które wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwutleniające, przeciwcukrzycowe i przeciwzapalne, a nawet działanie na hemostazę czyli procesy regulujące przepływ oraz krzepniecie krwi.
Zastosowanie w medycynie:
Zastosowanie żen-szenia w medycynie znakomicie oddaje jedna z jego nazw ? wszechlek.
Szczególnie wysoko ceniony jest w medycynie chińskiej, gdzie uważany jest za prawdziwe panaceum na wszelkie dolegliwości.
Pierwsze dowody na lecznicze zastosowanie żen-szenia pochodzą właśnie z Chin i datowane są na 4 a nawet 5 tysięcy lat.
W Europie żen-szeń pojawił się dopiero w XVII wieku.
W dostępnej literaturze jest bardzo wiele publikacji potwierdzających jego korzystne właściwości lecznicze.
Wyniki współczesnych badań, przedstawione w publikacji Kwang-tae CHOI [i] potwierdzają korzystne działanie żen-szenia w następujących obszarach terapeutycznych:
- Poprawa funkcji mózgowych
Skutecznie zwiększa zdolność uczenia się i ogranicza utraty pamięci
- Poprawa możliwości intelektualne
Wyniki badań klinicznych na ludziach wskazują, że żeń-szeń zwiększa wydajność pracy umysłowej, (poprawa uwagi, sprawności intelektualnej, umiejętności szybkiego liczenia).
- Działanie przeciwbólowe
- Zapobieganie rozwojowi raka i wzmaga odporność przeciwnowotworową organizmu
- Skuteczność hamowania wzrostu komórek rakowych
- Hamowanie przerzutów komórek rakowych
- Zwiększania aktywności przeciwnowotworowej cytostatyków
- Hamowanie procesu powstawania lekooporności nowotworów i zmniejszania działań niepożądanych leków przeciwnowotworowych
- Pobudzanie funkcji immunologicznych
- Działanie przeciwcukrzycowe – skuteczne obniżenia wysokiego poziomu glukozy we krwi
- Poprawa funkcji wątroby
- Regulacja ciśnienia krwi
- Działanie przeciwzmęczeniowe i antystresowe
- Leczenie zaburzeń klimakterium u kobiet
- Poprawa męskich funkcji seksualnych
- Hamowanie wzrostu wirusa AIDS (HIV)
- Działania przeciwutleniającego i przeciwstarzeniowego
Jak widać z powyższego zestawienia, aktywność biologiczna żen-szenia jest bardzo wszechstronna i całkowicie zasługują ona na jedna ze swoich nazw ? WSZECHLEK.
[i] https://www.nature.com/articles/aps2008134