Imbir (Zingiber officinale) to roślina kwitnąca, której kłącze nazywane też korzeniem imbiru lub po prostu imbirem, jest szeroko stosowane jako przyprawa i lek ludowy. Jest to wieloletnia roślina zielna, która co roku wypuszcza, przypominające trzcinę, pseudołodygi (fałszywe łodygi zbudowane ze zwiniętych nasad liściowych). Kwiatostany wyrastające na osobnych pędach bezpośrednio z kłącza składają się z jasnożółtych kwiatów o fioletowych brzegach.
Imbir należy do rodziny Zingiberaceae, która obejmuje również inne znane rośliny przyprawowe takie jak kurkuma (Curcuma longa), kardamon (Elettaria cardamomum) i galangal. Imbir pochodzi z morskiej Azji Południowo-Wschodniej i prawdopodobnie został najpierw udomowiony przez ludy austronezyjskie. Był transportowany podczas handlu przyprawami, z papryką, goździkami i licznymi innymi przyprawami, przez cały Pacyfik, docierając aż na Hawaje. Uprawiano go głównie w południowych Indiach i Wielkich Wyspach Sundajskich
Pierwsza pisemna wzmianka o imbirze u pochodzi z Dialogów Konfucjusza, spisanych w Chinach w okresie Walczących Królestw (475?221 pne). Konfucjusz miał jeść imbir do każdego posiłku. W roku 406 mnich Faxian napisał, że imbir był uprawiany w doniczkach i przewożony na chińskich statkach, aby zapobiec szkorbutowi. W czasach dynastii Song (960-1279 n.e.) imbir importowano do Chin z krajów południowych.
Z Indii był transportowany przez kupców na Bliski Wschód i Morze Śródziemne od około I wieku n.e. i był używany przez starożytnych Greków i Rzymian.
Imbir został wprowadzony do krajów Basenu Morza Śródziemnego przez Arabów i opisany przez pisarzy takich jak Dioscorides (40-90 n.e.) i Pliniusz Starszy (24-79 n.e.). W 150 roku Ptolemeusz zauważył, że imbir był produkowany na Cejlonie (Sri Lanka). Surowy i zakonserwowany imbir sprowadzano do Europy w średniowieczu. Był on wtedy bardzo drogi, na przykład w XIV-wiecznej Anglii funt imbiru kosztował tyle, co owca.
Chemia
Kłącze imbiru zawiera około 3% olejku lotnego, którego głównym składnikiem jest seskwiterpen zingiberen. Seskwiterpeny to łańcuchowe lub cykliczne węglowodory z grupy terpenów; często będące składnikami roślinnych olejków eterycznych i żywic.
Ponadto w imbirze zidentyfikowano szereg innych związków, w tym alkohole aromatyczne i alifatyczne, związki estrowe, żywicowe a także skrobię, tłuszcze węglowodany i kwasy organiczne.
Zastosowanie lecznicze
W farmacji, imbir stosowany jest najczęściej pomocniczo, jako środek pobudzają łaknienie, wiatropędny a także poprawiający smak i zapach leków.
Na granicy zastosowania leczniczego i kulinarnego można umiejscowić herbatę z miodem i imbirem. Ma ona działanie rozgrzewające i może być pomocna w leczeniu przeziębień.
Zastosowanie kulinarne
To zdecydowanie najważniejsze zastosowanie imbiru. Kłącze imbiru jest tu używane w postaci świeżej, suszonej i potem sproszkowanej oraz marynowanej.
Trudno wyobrazić sobie kuchnię chińską, indyjską, koreańską, japońską, wietnamską czy też tajską bez tej przyprawy. Świeży imbir jest znakomitym dodatkiem do dań mięsnych oraz rybnych. Stosowany jest również jako dodatek do warzyw. W Japonii płatki marynowanego imbiru są dodatkiem do niektórych rodzajów sushi. W polskiej kuchni jest niezastąpiony jako przyprawa do flaków, często stosowany jest też jako dodatek do gulaszu.
Szerokie zastosowanie imbir znalazł też w cukiernictwie. Jako dodatek do ciast (szczególnie keksów) lub jako przekąska używany jest imbir kandyzowany. W Wielkiej Brytanii (i nie tylko) bardzo popularne są ciasteczka imbirowe, w Polsce zaś jest on niezbędnym dodatkiem do pierników. Jest też dodatkiem do wielu gazowanych napojów orzeźwiających.
Imbir jest też stosowany jako składnik napojów alkoholowych. Wymienić tu trzeba przede wszystkim piwo imbirowe. Nie można jednak pominąć likierów i wódek imbirowych.
Jak więc widać, zastosowanie imbiru jest powszechne i bardzo różnorodne.
Dowodem na powszechność jego zastosowania jest ogromna światowa produkcja wynosząca 2,8 mln ton rocznie.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk