Streszczenie
Tabletki zostały wprowadzone do lecznictwa w 1843 roku przez brytyjskiego wynalazcę Williama Brockedona, zaś kapsułki w XIX wieku we Francji, gdzie w 1834 roku uzyskano patent na ich produkcję.
Podstawowa różnica pomiędzy tabletką a kapsułką polega na różnych sposobach produkcji. Produkcja tabletek polega na kompresji uprzednio przygotowanej masy tabletkowej w urządzeniach zwanych tabletkarkami.
Proces produkcyjny kapsułek twardych polega na ich wypełnieniu przygotowaną masą a następnie ich zamknięcie nałożonym od góry ?wieczkiem?.
Kapsułki miękkie produkowane są jedną z dwóch metod: metoda matryc obrotowych (metoda wytłaczania) lub metodą kroplową. Z formalnego punktu widzenia tabletki i kapsułki traktowane są wymiennie i po przeprowadzeniu badania bioekwiwalencji, jako lek odtwórczy dla leku oryginalnego w postaci kapsułek można zarejestrować tabletki i odwrotnie, odpowiednikiem tabletek mogą być kapsułki.
Na początek trochę historii.
Tabletki zostały wprowadzone do lecznictwa przez brytyjskiego wynalazcę Williama Brockedona, który w 1843 roku uzyskał patent na urządzenie, pozwalające sprasować (pod ciśnieniem) proszek w tabletkę. Obecnie tabletki są najczęściej i najpowszechniej stosowaną postacią leku.
Kapsułki: Ta postać leku została wprowadzona do lecznictwa w XIX wieku. Pierwszy patent na metodę produkcji kapsułek i same kapsułki wydano we Francji w roku 1834. Były to twarde kapsułki żelatynowe. Technologia ich wytwarzania polegała na zestaleniu gorącej płynnej żelatyny na zimnym mosiężnym pręcie. Kapsułki szybko zyskały popularność we Francji i poza jej granicami. W 1835 roku w samej Francji zużyto do ich produkcji 3,5 tony żelatyny.
Podstawowa różnica pomiędzy tabletką a kapsułką polega na różnych sposobach produkcji. Produkcja tabletek polega na kompresji uprzednio przygotowanej masy tabletkowej w urządzeniach zwanych tabletkarkami. Odbywa się to w ten sposób, że masa tabletkowa wsypywana jest do specjalnych gniazd a następnie ulega sprasowaniu przez dopasowane do kształtu tych gniazd stempli, górny i dolny.Wielkość i kształt tabletek można dowolnie wybierać poprzez zastosowanie różnych wielkości i kształtów gniazda i stemple.Siłę nacisku obu tych stempli można regulować. Przy większej sile nacisku uzyskane tabletki są twardsze, bardziej odporne na ścieranie i mają dłuższy czas rozpadu. Mniejsza siła nacisku powoduje większą kruchość tabletki. Przykładem typu tabletek, które są zwykle dość kruche i stosunkowo miękkie są na przykład tabletki musujące. Po uformowaniu niektóre tabletki są powlekane w specjalnych urządzeniach zwanych powlekarkami. Proces ten polega na natryskiwaniu roztworu substancji powlekających w silnym strumieniu powietrza.
Produkcja kapsułek
Proces produkcji kapsułek zależy od ich typu.
Kapsułki twarde.
Otoczka tych kapsułek zbudowana jest zwykle z żelatyny, czasami używa się tez pochodnych celulozy. Wytwarza się kapsułki żelatynowe o pojemności od 0,06 do 3,6 ml.
Żelatynowe otoczki kapsułek twardych składają się z dwóch cylindrycznych części otwartych z jednej strony, często zatrzaskujących się po wsunięciu jednej w drugą. W trakcie procesu tworzenia kapsułek dodaje się do nich substancje pomocnicze, takie jak wodę (do 16%), glicerol albo barwniki.Kapsułki tego typu są produkowane przemysłowo i mogą być wypełniane np. proszkami, granulatem, peletkami, drażetkami i mikrodrażetkami oraz zawierać w sobie kilka składników naraz, np. małą tabletkę i proszek. Proces produkcyjny takich kapsułek polega na ich wypełnieniu przygotowaną masą a następnie ich zamknięcie nałożonym od góry ?wieczkiem?. Proces napełniania i zamykania kapsułek przebiega w urządzeniu zwanym kapsułkarką.
Kapsułki miękkie
Kapsułki miękkie mają jednoczęściową otoczkę (zwykle grubszą niż w kapsułkach twardych). Otoczka ta jest elastyczna, miękka i zawiera oprócz żelatyny ? plastyfikatory. Najczęściej jako plastyfikator używany jest glicerol w ilości do 60%. Poza tym dodawane są barwniki, konserwanty lub substancje zapachowe. Kapsułki miękkie wypełniane są płynami lub masami o konsystencji pasty. Wypełnienie kapsułki nie może być jednak roztworem wodnym, gdyż groziłoby to rozpuszczeniem otoczki. W takich kapsułkach sprzedaje się najczęściej olejowe roztwory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jak na przykład witaminy A, D, E, K oraz leki w postaci past, których nie da się tabletkować.
Kapsułki takie produkuje się dwoma metodami
- Metoda matryc obrotowych (metoda wytłaczania)
Produkcja tą metodą jest procesem ciągłym, w wyniku którego wytwarza się kapsułki ze szwem. Właściwe formowanie kapsułek poprzedzone jest przygotowaniem masy żelatynowej oraz wypełnienia. Masa żelatynowa jest następnie rozsmarowywana na bębnach chłodzących i formowana w elastyczne pasy o kontrolowanej grubości. Pasy nakładane są na zestaw dwóch walców zawierających na powierzchni półkoliste wgłębienia. Formowanie kapsułek polega na dozowaniu substancji leczniczej do wgłębień i ich zamykaniu przez jednoczesny obrót obu walców. Uformowane kapsułki transportowane są za pomocą pasa transmisyjnego do bębnów suszących, a później pakowane.
- Metoda kroplowa
Metoda ta polega na jednoczesnym wkraplaniu przez podwójną dyszę do obojętnego płynu (najczęściej ciekłej parafiny) hydrofobowego roztworu leku i roztworu żelatyny, w taki sposób, żeby żelatyna tworzyła warstwę zewnętrzną. Tworzona kropelka poddawana jest następnie impulsowi elektrycznemu, dzięki czemu zamyka się, tworząc kulistą kapsułkę. Kapsułki takie opadając na dno chłodzą się i zestalają. Następnie gotowe kapsułki obmywa się z parafiny, suszy i pakuje
Kapsułki, podobnie jak tabletki, można powlekać rozmaitymi substancjami. Powlekanie stosuje się między innymi w celu: zwiększania odporności na czynniki zewnętrzne i tym samym ich trwałości, ułatwiania połykania, nadania koloru i estetycznego wyglądu. Powlekanie może także zmieniać właściwości leku. Jest to jedna z metod otrzymywania tabletek o opóźnionym uwalnianiu (tabletki dojelitowe) oraz o modyfikowanym uwalnianiu (np. przedłużonym).
Z formalnego punktu widzenia tabletki i kapsułki traktowane są wymiennie i po przeprowadzeniu odpowiednich badań, jako lek odtwórczy dla leku oryginalnego w postaci kapsułek można zarejestrować tabletki i odwrotnie, odpowiednikiem tabletek mogą być kapsułki. Oczywiście zarejestrowanie takich odpowiedników musi być poprzedzone badaniami udowadniającymi ich biorównoważność.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk