Streszczenie
Dziś zapraszamy na wpis o glutenie, który powstał na prośbę naszego czytelnika. Wyjaśnimy w nim czym jest gluten, gdzie występuje, a także znajdziecie odpowiedzi na takie pytania jakie są formy nietolerancji glutenu, czego należy się wystrzegać w diecie, a co możemy bezpiecznie jeść oraz czy dieta bezglutenowa dla zdrowych osób jest szkodliwa?
Czym jest gluten?
Kiedy zapytaliśmy Was o czym chcielibyście poczytać odpowiedzieliście nam, że o nietolerancji glutenu, więc spełniając Waszą prośbę wracamy z odpowiedzią.
Zacznijmy od tego czym jest gluten. Jest to białkowy kompleks nierozpuszczalny w wodzie i roztworze wodorotlenku sodu. Występuje w pszenicy (w postaci białek gliadyn i glutenin), życie (sekalina), jęczmieniu (hordeina), owsie (awenina) oraz ich pochodnych, czyli np. w odmianach mieszanych, jak na przykład pszenżycie. W związku ze swoimi właściwościami gluten jest bardzo szeroko wykorzystywany w przemyśle cukierniczym oraz piekarniczym ? zapewnia odpowiednią konsystencję wypieków, jest dobrym nośnikiem aromatu czy skraca czas fermentacji. Przez większość ludzi gluten jest bardzo dobrze tolerowany, jednak coraz częściej można usłyszeć, że ktoś jest na diecie bezglutenowej. Dlaczego tak się dzieje? Białko to jest dość odporne na trawienie w żołądku, powoduje m.in. nadekspresję innych białek ? zonulin, które powodują zaburzenia w ścisłych połączeniach międzykomórkowych przez co zwiększa się przepuszczalność błony jelita cienkiego i występuje zaburzona homeostaza (równowaga) jelitowa.
Schorzenia związane z glutenem
Wyróżnia się trzy główne jednostki chorobowe związane z glutenem.
Pierwszą z nich jest celiakia, dotyka około 1% populacji ? uwarunkowana genetycznie nadwrażliwość na gluten, o podłożu autoimmunologicznym. Osoby z celiakią są posiadaczami specyficznych zmian genetycznych, które zmuszają ich układ odpornościowy do rozpoznawania glutenu jako czegoś obcego. W efekcie aktywowane są limfocyty wytwarzające przeciwciała, co prowadzi do powstania przewlekłego stanu zapalnego. Choroba ta polega na zaburzeniach trawienia i wchłaniania jelitowego, a następnie do zaniku kosmków jelitowych, co uniemożliwia pobór substancji odżywczych z pożywienia. Objawami celiakii są m.in. biegunki, wzdęcia, zaparcia, utrata masy ciała czy zmiany skórne. Kiedyś sądzono, że choroba ta dotyczy dzieci, niestety nie jest to prawdą. Przez długi czas może przybierać formę utajoną, niedającą objawów, i aktywować w się w wieku dorosłym.
Drugą jest alergia na gluten. Dotyka ona około 3% populacji. Związana również z układem immunologicznym, który nieprawidłowo reaguje na białka pszenicy, w tym gluten i wytwarzane są przeciwciała charakterystyczne dla alergii. Może wystąpić nawet wstrząs anafilaktyczny, a objawy pojawiają się w bardzo krótkim czasie po kontakcie z alergenem. Klasyczne objawy są podobne do objawów celiakii – to nudności, wymioty, biegunka, pokrzywka skórna czy katar.
Trzecią z wymienianych przez badaczy jest nietolerancja glutenu inaczej nazywana nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (NCNG), dotyczy około 5% populacji. W badaniach diagnostycznych nie są znajdowane przeciwciała ani celiakii, ani alergii, a dieta bezglutenowa eliminuje dolegliwości i zwiększa dobre samopoczucie chorego. Początkowo bardzo negowana przez naukowców, ponieważ nie posiadała znanej patomorfologii. W końcu znalazła uznanie, ale bardzo późno, bo w 2011 roku ustalono definicję i kryteria choroby, choć doniesienia i prace na ten temat występowały już 1970 roku. Objawami NCNG są przewlekłe biegunki, bóle brzucha, zmęczenie i rozdrażnienie. Obecnie diagnozuje się ją w każdym wieku, jednak najwięcej przypadków notuje się pomiędzy 40 a 50 rokiem życia. Polecamy cały artykuł na temat NCNG, Pana Kamila K. Hozyasza ?Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCNG) ? choroba ponownie odkryta?.
Dieta przy nietolerancji glutenu
W takim razie co jeść będąc osobą nietolerującą glutenu, skoro ?odpadają? prawie wszystkie zboża? Należy korzystać z produktów naturalnie bezglutenowych, takich jak kukurydza, gryka, proso, ryż, amarantus, sorgo, tapioka, maniok, rośliny strączkowe, a także ziemniaki czy bataty. Istnieją również produkty, gdzie gluten został wyeliminowany na drodze technologicznej. Oznaczeń należy szukać na etykietach. Warzywa, owoce, mięso, ryby, mleko i jaja również nie zawierają glutenu. Ponadto w dobie Internetu istnieje wiele blogów kulinarnych o diecie bezglutenowej, na przykład http://quinoaraz.blogspot.com/, gdzie znajdziecie wiele pysznych przepisów i brak glutenu nie będzie aż tak doskwierał.
Suplementacja przy diecie bezglutenowej. Diagnostyka schorzeń związanych z glutenem
Czy należy suplementować witaminy i minerały stosując dietę bezglutenową? Jeśli nasza dieta jest bardzo dobrze zbilansowana powinniśmy dostarczać wszystkie witaminy i minerały z pożywienia, jednak rzadko tak jest. U osób z nietolerancją glutenu odnotowuje się niskie stężenia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A oraz E, a także cynku, żelaza i kwasu foliowego. Pożądane jest również wzbogacenie diety w witaminę C, witaminy z grupy B oraz magnez. Jeśli szukacie naturalnej witaminy C polecamy nasze suplementy: pochodzącą z dzikiej różny Witaminę C 1000 mg oraz pochodzący z jeżówki purpurowej Echimunn C.
Co należy zrobić, gdy podejrzewamy u siebie nietolerancję na gluten? Należy udać się do lekarza internisty, który pokieruje nas dalej, np. wyda skierowanie do gastroenterologa czy na badania krwi w kierunku celiakii. Jeśli celiakia zostanie wykluczona, następuje diagnostyka alergii na gluten, która również opiera się na badaniach z krwi. W przypadku, gdy i ona zostanie wykluczona należy spróbować diety eliminacyjnej. Odstawić produkty zawierające gluten, a następnie wprowadzić je ponownie. Jeśli objawy najpierw ustąpią, a następnie powrócą można wnioskować, że cierpimy na nieceliakalną nadwrażliwością na gluten, a ze wszystkim pokieruje Was lekarz.
Na koniec dzisiejszego wpisu zadamy jeszcze jedno ważne pytanie. Czy dieta eliminująca z diety gluten jest zdrowa dla ludzi niecierpiących na jego nietolerancję? Tutaj zdania są podzielone. Aczkolwiek przez 24 lata grupa naukowców Centrum Medycznego Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku prowadziła badania na ponad 110 000 osobach wykluczających gluten ze swojej diety, a nieposiadającej nietolerancji i doszli do wniosków, że dieta ta może przyczyniać się do chorób układu krążenia, co jest spowodowane mniejszym spożyciem pełnoziarnistych produktów, w konsekwencji w diecie takich osób występowało mniej błonnika.
AUTOR: mgr inż. Renata Kowalczyk
Bibliografia:
Nadwrażliwość na gluten ? fakty i kontrowersje, M. Stępień, P. Bogdański, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 4, 183-191 (https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/36960/26444)
Gluten i choroby wnikające z jego nietolerancji, E. Bubis, I. Przetaczek-Różnowska, Kosmos, 2016, (311); 293-302 (https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1615/1593)
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCNG) ? choroba ponownie odkryta, K. K. Hozyasz, Family Medicine & Primary Care, 2016; 18, 1: 79-83
?Long term gluten consumption in adults without celiac disease and risk of coronary heart disease: prospective cohort study?, B. Lebwohl i in. BMJ 2017; 357 (https://www.bmj.com/content/357/bmj.j1892)
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/gluten