Streszczenie
W okresie jesienno-zimowym około 90% Polaków cierpi na niedobór witaminy D! Witamina D składa się z dwóch form, witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol).
Dlaczego witamina D jest tak ważna dla naszego zdrowia?
-wspomaga wchłanianie wapnia i fosforu, wspomagając tym układ kostny
– pozytywnie wpływa na układ odpornościowy
-zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia
– wspomaga pracę tarczycy
Źródłami witaminy D3 są: synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych, dieta i suplementacja.
Witamina D to grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach. Jej najistotniejsze formy występujące w przyrodzie to ergokalcyferol, nazywany witaminą D2 oraz cholekalcyferol znany jako witamina D3. Obydwie formy witaminy D są metabolizowane w organizmie w podobny sposób i prowadzą do powstania aktywnie biologicznej postaci witaminy D czyli kalcytriolu. Czynna forma omawianej witaminy jest przenoszona do różnych narządów i tkanki tłuszczowej gdzie jest odkładana i magazynowana.
Rola witaminy D
Witamina D wykazuje wielokierunkowe działanie w organizmie człowieka. Najczęściej kojarzona jest z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej co ma wpływ na rozwój i mineralizację tkanki kostnej. W przypadku niewystarczającej ilości witaminy D w organizmie, wapń nie jest całkowicie wchłaniany z pożywienia co ma istotny wpływ na układ kostny. Niedobór witaminy D u dzieci może prowadzić do krzywicy, która objawia się deformacjami kostnymi, zmniejszeniem masy kostnej i zaburzeniami mineralizacji. Natomiast u dorosłych, zwłaszcza u kobiet w ciąży i karmiących, a także u osób starszych wywołuje osteomalację (odwapnienie i rozmiękczenie kości) oraz osteoporozę, czyli zmniejszenie gęstości mineralnej kości, zaburzenia jej struktury i większą łamliwość. To z kolei wiąże się z zwiększonym ryzykiem złamań. Potencjalne korzyści w profilaktyce osteoporozy może przynieść suplementacja preparatami zawierającymi wapń, witaminy D3 i K2, np.: Calcineff D3 K2.
Przeprowadzono wiele badań potwierdzających związek pomiędzy niedoborem witaminy D a chorobami autoimmunologicznymi, czyli takimi, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki. Do tych przypadłości należą np.: stwardnienie rozsiane (SM), łuszczyca, choroba Hashimoto czy cukrzyca typu 1. Odpowiednia podaż witaminy D poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i zmniejsza ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane. W przypadku osób chorych na SM stwierdzono złagodzenie dolegliwości w trakcie przebiegu choroby. Witamina D ma również istotne znaczenie w utrzymywaniu właściwego stanu skóry. Ma wpływ m.in.; na syntezę filagryny, czyli białka niezbędnego do prawidłowej budowy naskórka. W kontekście chorób układu krążenia witamina D wpływa normalizująco na kurczliwość serca z kolei jej niskie stężenie może przyczyniać się do wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Kolejną rolą przypisywaną witaminie D jest wzmocnienie funkcjonowania układu immunologicznego. Pobudza ona komórki odpornościowe organizmu do wytwarzania przeciwciał, dzięki czemu chroni organizm przed procesami zapalnymi, zmniejszając ryzyko wystąpienia infekcji i chorób. W badaniach naukowych zauważono również zależność między chorobami tarczycy a niedoborami witaminy D. Zaobserwowano, że niedobór witaminy D sprzyja stanom zapalnym tarczycy a im większy deficyt stężenia tej witaminy, tym wyższa wartość hormonu TSH (hormon tyreotropowy) .
Źródła witaminy D
Istnieją dwa źródła dostarczania witaminy D. Pierwsze z nich powstaje w skórze, natomiast drugim źródłem jest żywność. Najbardziej wydajnym procesem powstawania witaminy D3 jest synteza skórna w wyniku działania promieniowania słonecznego UVB. Proces ten zależy od wielu czynników takich jak: stopień nasłonecznienia, pora dnia i pora roku, eksponowana część ciała, karnacja skóry, masa ciała, ilość tkanki tłuszczowej oraz szerokość geograficzna i stopień zanieczyszczenia powietrza.
W cholekalcyferol (D3) bogate są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak tłuste ryby morskie (węgorz, makrela, śledź, łosoś, sardynki, tuńczyk), oleje rybie (tran), żółtko jaja kurzego, wątróbka, masło, sery żółte, margaryny fortyfikowane w witaminę D. Mniej wydajną formą jest ergokalcyferol (D2), który występuje w produktach pochodzenia roślinnego, drożdżach i grzybach (borowiki, pieczarki, grzyby Shiitake). Witamina D wchłaniana jest z produktów spożywczych w jelicie cienkim w obecności kwasów tłuszczowych. Warto zaznaczyć, iż dieta dostarcza jedynie 10?20% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę, dlatego zalecana jest suplementacja.
Badanie poziomu witaminy D w organizmie
Zbadanie poziomu witaminy D3 jest kluczowe w przypadku rozpoczęcia suplementacji. Poziom witaminy D można zbadać przez oddanie próbki krwi i pomiar stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Poziom który jest rekomendowany to stężenie w granicach >30?50 ng/ml (nanogram/mililitr).
|
Zakresy stężeń 25(OH)D w surowicy krwi |
|
|
<20 ng/ml |
deficyt |
|
20-30 ng/ml |
niedobór |
|
30-50 ng/ml |
optymalne stężenie |
|
50-100 ng/ml |
wysokie stężenie |
|
> 100 ng/ml |
toksyczne stężenie |
Bibliografia
- Szeja N., Witamina D jako związek o działaniu plejotropowym ? przegląd aktualnych badań, Pomeranian J Life Sci 2017;63(4):128-134
- Gruber B. M., Fenomen witaminy D, Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; tom 69: 127-139
- Wiśniewski P., Nessler J., Witamina D a układ krążenia, Kardiol. Inwazyjna 2016; 11 (5): 62?68
- Normy żywienia dla populacji Polski, Jarosz M. i wsp., Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego ? Państwowy Zakład Higieny, 2020