Co to jest przewlekła niewydolność nerek?
Przewlekła niewydolność nerek (PNN) to wieloobjawowy zespół chorobowy powstały na skutek trwałego uszkodzenia lub zmniejszenia liczby czynnych nefronów, spowodowany działaniem różnych procesów chorobowych toczących się w miąższu nerek. Przewlekła niewydolność nerek jest zwykle chorobą prowadzącą do ich niewydolności wymagającej, w jej zaawansowanym stadium, dializoterapii.
Schorzenie to jest bardzo powszechne i w różnych stopniach zaawansowania, dotyczy około 10% populacji. Z tego powodu PNN została uznana za chorobę cywilizacyjną.
Jakie są przyczyny przewlekłej niewydolności nerek?
Przyczyny przewlekłej niewydolności nerek to najczęściej niewyrównana cukrzyca, kłębuszkowe zapalenie nerek, nieleczone nadciśnienie tętnicze, ostre uszkodzenie nerek, choroby nerek (zapalenie, polekowe uszkodzenie), wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, nefropatia niedokrwienna.
Jakie są objawy przewlekłej niewydolności nerek?
Obraz kliniczny zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz choroby podstawowej. Przebieg przewlekłej niewydolności nerek dzieli się na pięć stadiów: w stadiach 1-4 leczenie koncentruje się na podtrzymaniu funkcji nerek, w stadium piątym natomiast jedyną alternatywą może być dializoterapia lub przeszczep. W początkowych stadiach choroby objawy mogą w ogóle nie występować lub być niecharakterystyczne np. nadciśnienie tętnicze. W miarę zmniejszania się przesączania kłębuszkowego pojawiają się objawy ze strony różnych narządów i układów, takie jak objawy ogólne (osłabienie, utrata łaknienia, obniżona odporność), objawy skórne, zaburzenia układu oddechowego, krążenia, pokarmowego, nerwowego, rozrodczego, nieprawidłowości metabolizmu wapnia (hipokalcemia), fosforu (hiperfosfatemia), niedobór witaminy D, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.
Przewlekła niewydolność nerek prowadzi do stopniowej utraty czynnych nefronów, co na skutek hiperfiltracji powoduje przeciążenie pozostałych nefronów. W miarę postępu choroby we krwi dochodzi do gromadzenia się produktów przemiany białek tzw. toksyn mocznicowych. Zmniejszeniu ulega wytwarzanie przez nerki erytropoetyny co prowadzi do niedokrwistości. Przewlekła niewydolności nerek prowadzi do hipokalcemii, wtórnej nadczynności przytarczyc, rozwoju nadciśnienia tętniczego, które występuje u ponad 90% chorych ze znacznie upośledzona czynnością wydalnicza nerek.
Jak leczymy przewlekłą niewydolność nerek?
Leczenie przewlekłej choroby nerek polega na leczeniu przyczyny, czyli choroby podstawowej, która doprowadziła do uszkodzenia nerek oraz zatrzymaniu lub zwolnieniu dalszego postępującego uszkodzenia nerek, zapobieganiu powikłaniom i ich leczeniu. U chorych należy maksymalne ograniczyć przyjmowanie substancji uszkadzających nerki (nefrotoksycznych), stosować odpowiednią, niskobiałkową dietę zawierającą duże ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz wapnia, ograniczyć spożycie soli, zwiększyć ilość podawanych płynów. Niezbędne jest leczenie nadciśnienia tętniczego, zakażeń i innych chorób współistniejących, niedokrwistości, zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, stosowanie leków zmniejszających białkomocz, usuwanie wszelkich przeszkód w odpływie moczu z nerek, a także zwalczanie czynników ryzyka miażdżycy, takich jak otyłość, palenie tytoniu, hipercholesterolemia. W przypadku przewlekłej niewydolności nerek konieczne jest leczenie nerkozastępcze, które polega na zastąpieniu czynności ludzkich nerek specjalną aparaturą do hemodializy lub dializy otrzewnowej. Hemodializę przeprowadza się kilka razy w tygodniu przez 3-5 godzin, a dializę otrzewnową wykonuje się codziennie. W przypadku schyłkowej niewydolności nerek niezbędne jest niekiedy wykonanie przeszczepu nerki. Im wcześniej zostanie wykryta przewlekła choroba nerek i im wcześniej zacznie być leczona, tym niezależnie od jej przyczyny leczenie będzie bardziej skuteczne.
Czy możemy zapobiegać przewlekłej niewydolności nerek?
Ponieważ głównymi przyczynami wystąpienia PNN są niewyrównana cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, bardzo ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich związanych z terapią tych chorób oraz systematyczne zażywanie przepisanych leków. Ustabilizowanie poziomu cukru oraz ciśnienia tętniczego znacząco zmniejsza możliwość wystąpienia tego groźnego powikłania.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk