Streszczenie:
W związku z wyjątkowymi wydarzeniami związanymi z naszą firmą oraz pszczołami, zapraszamy Państwa na artykuł dotyczący pszczoły miodnej, w którym znajdziecie podstawowe informacje odnośnie gatunku, mieszkańców ula oraz ich funkcji w rodzinie, a także jak pszczoły przeżywają zimę czy inne ciekawostki o tych pożytecznych owadach.
Owadów błonkoskrzydłych na świecie jest ponad 125 tysięcy różnych gatunków i występują w prawie każdym zakątku świata. Nie zasiedlają tylko rejonów polarnych. Jednak jeden gatunek spośród tej ogromnej grupy jest wyjątkowy i ceniony przez ludzi – mowa tutaj o pszczole miodnej (łac. Apis mellifera L). [1] Od wieków zainteresowanie człowieka wzbudzały pasiaste owady oraz produkty przez nie wytwarzane, dlatego już przy grobach Faronów można znaleźć naczynia wypełnione miodem, co świadczyło o bogactwie oraz władzy. Zanim pszczoły zasiedliły specjalnie przygotowane dla nich ule, korzystały z dziupli w drzewach ? albo były one specjalnie dla nich drążone (tzw. barcie), albo zamieszkiwały stare okazy. Od pojęcia barci pochodziła dawna nazwa osoby zajmującej się pszczelarstwem ? bartnika. Profesja ta była na ówczesne czasy wyjątkowa i owiana tradycjami, m.in. przechodziła z pokolenia na pokolenie czy były specjalnie zrzeszone bractwa bartne, a także występował twór o nazwie Rzeczpospolita bartna. [2] Ludzie szybko odkryli, że pszczoły nie tylko dostarczają miód, ale ich rola jest o wiele bardziej złożona ? zapylanie drzew i krzewów, w konsekwencji dostarczanie pożywienia [4].
U pszczół miodnych występuje polimorfizm, czyli w obrębie tej samej populacji określonego gatunku występują odmienne formy różniące się funkcją oraz budową, a także hierarchia. Pszczoły są owadami społecznymi ? tworzą superorganizm, gdzie żyją i pracują, a każda z form polimorficznych ma swoją przypisaną funkcję. Nie są w stanie przeżyć w pojedynkę. U pszczół wyróżniamy robotnice, trutnie oraz królową ? matkę pszczelą.
[3]
Jedna rodzina liczy około 20-30 tysięcy (a latem może liczyć nawet 60-80 tys.) [5] osobników pochodzących od jednej matki pszczelej, która jest jedyną zdolną samicą do wydawania potomstwa, robotnice są bezpłodne [3]. Rocznie jest w stanie złożyć 200 000 jaj [5]. Jest większa od pozostałych członków rodziny i, dla wprawnego oka, łatwa do znalezienia. Żyje przeciętnie około 5 lat, wydziela ektohormon, regulujący życie w rodzinie, który powoduje m.in., że robotnice tylko i wyłącznie pracują. Robotnice mają dodatkowo cofnięte narządy rozrodcze i dobrze rozwinięte te, które służą do zbierania nektaru i pyłku oraz aparat żądłowy, służący do obrony. W porównaniu do matki, żyją bardzo krótko ? od 4 do 6 tygodni i oprócz zbierania pokarmu czyszczą również komórki po wylęgniętych larwach oraz je karmią. Trutnie pojawiają się tylko w okresie letnim i pełnią wyłącznie funkcję rozrodczą. Ich zadaniem jest zapłodnienie matki, po którym giną, wypędzone przez robotnice, ponadto nie wykonują żadnej innej pracy. [3]
Pszczoły należą do owadów zmiennocieplnych, ale potrafią utrzymywać stałą temperaturę w ulu. W zimie zbijają się w kłąb i gdy na zewnątrz panuje mróz, w środku temperatura może osiągać nawet 33 stopnie Celsjusza [3,6]. Samotna pszczoła w temperaturze niższej niż 8 stopni Celsjusza drętwieje i umiera. Jednak można mylnie sądzić, że owady te zapadają w sen zimowy, ponieważ pszczoły nigdy nie zasypiają. Są w ciągłym ruchu, aby zamieniać się miejscami i ciągle rotować wewnątrz kłębu, aby żadna z nich nie zmarzła. Podczas zimy aktywność pszczół jest bardzo ograniczona, skupiają się na przeżyciu. Mają zamagazynowany pokarm w formie plastrów i nim się odżywiają [6]. Zimowanie pszczół trwa od listopada do marca, a przygotowania do zimy tak naprawdę trwają już od wiosny [6,7]. Pszczelarze dodatkowo zabezpieczają ule na czas zimy, dbając o to, aby były szczelne i chroniły mieszkańców przed wodą, wiatrami, nieproszonymi gośćmi (np. gryzoniami) i niepotrzebnym hałasem [7].
Pszczoła unosi się w powietrzu dzięki pracy dwóch par skrzydeł zbudowanych z przezroczystej błony. Na trzeciej parze odnóży znajdują się koszyczki służące do przenoszenia pyłku. Żądło umiejscowione na końcu odwłoka i może zostać przez zagrożonego owada wprowadzone do ciała innego zwierzęcia. Żądlenie bezkręgowców o miękkim ciele nie przynosi żądlącej pszczole większych szkód, natomiast użądlenie większego zwierzęcia (kręgowca) kończy się śmiercią pszczoły. Jad pszczeli zazwyczaj nie jest groźny dla człowieka, pod warunkiem, że nie jest na niego uczulony lub nie występuje w bardzo dużej ilości (ponad 100 ugryzień) [1]. Co ciekawe razem z modą na hobbystyczne pszczelarstwo rozwinęła się apiterapia, czyli terapia pszczelimi produktami [2] oraz apitoksynoterapia, czyli leczenie pszczelim jadem, które może pomóc w takich schorzeniach jak: reumatyczne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenia stawów kręgosłupa i zwyrodnienia stawów, również rwa kulszowa. Jad pomaga w leczeniu zapalenia błony śluzowej języka i paradontozy, blizn pooperacyjnych i trudno gojących się ran. Korzysta z niego ginekologia i alergologia, zwłaszcza w leczeniu astmy atopowej oskrzelowej. Pozytywne rezultaty uzyskano również w zwalczaniu chorób naczyń obwodowych, zapalenia mięśnia sercowego na tle reumatycznym i nadciśnienia tętniczego. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania tej terapii jest nadwrażliwość na jad owadów błonkoskrzydłych [8].
Pszczoły oprócz miodu produkują inne produkty pszczele, ale o nich oraz o właściwościach samego miodu, już wkrótce w kolejnym artykule.
Autor: mgr inż. Renata Kowalczyk
[1]. https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C5%82onkoskrzyd%C5%82e
[2] M. A. Kruszewski; M. Naumowicz, ?Znaczenie pszczoły miodnej (Apis mellifera) i produktów pszczelich w życiu człowieka?, Edukacja biologiczna i środowiskowa, 4/2017
artykuł – http://ebis.ibe.edu.pl/numery/2017-4/ebis-2017-4-6.pdf
[3] M. Garczyńska, J. Kostecka, ?Pszczoły ważne dla zdrowia ekosystemów i człowieka ? wybrane argumenty? , Polish Jouranl for Sustainable Development, T:19, 2015
artykuł – https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/2064/3%20garczy%C5%84ska-pszczo%C5%82y.pdf?sequence=1&isAllowed=y
[4] H. Mruk, ?Pszczoły i ich produkty na usługach zdrowia ludzi?, DOI 10.34616/23.19.116
artykuł – https://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/99740/PDF/02_03_H_Mruk_Pszczoly_i_ich_produkty_na_uslugach_zdrowia_ludzi.pdf
[5] https://www.pomagamypszczolom.pl/o-pszczolach/
[6] https://prawdziwemiody.pl/co-pszczoly-robia-w-zimie/
[7]. https://wcinaj-miod.pl/pszczoly-zima/
[8]. https://panacea.pl/articles.php?id=2509