Szałwia lekarska (Salvia officinalis) ? to gatunek z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), pochodzący z rejonu Morza Śródziemnego (Grecja, Włochy, Albania). Uprawiana jest jednak w wielu krajach świata. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa salvus oznaczającego zdrowie.
Szałwia lekarska to dorastający do 50-70 cm półkrzew, rosnący na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń i w miarę wilgotnych.
Jej piękne, fioletowoniebieskie kwiaty pojawiają się od maja do czerwca.
Już w starożytności szałwia była znana jako roślina o działaniu leczniczym a nawet magicznym. Grecy i Rzymianie stosowali ją jako lekarstwo na różne dolegliwości jak na przykład ukąszenia węża, problemy ze wzrokiem, utratę pamięci. W średniowieczu szałwia stosowana była stosowano ją jako lek na przeziębienia, gorączkę, padaczkę, choroby wątroby i zaparcia. Uważano ją również za afrodyzjak. Arabowie byli przekonani, że, spożywanie szałwii przedłuża życie. W starożytnym Rzymie zbiorom szałwii stosawanej w celach magicznych towarzyszyły określone zwyczaje magiczne.
Chemizm
Surowcem leczniczym są liście szałwii Folium salwiae). Po wysuszeniu mają one silny aromatyczny, korzenny zapach i gorzkawy, korzenny i lekko ściągający smak.
Szałwia zawiera około 2,5% olejku lotnego którego głównym składnikiem jest tujon oraz cyneol, kamfora, cyneol, borneol i ?-tujon. Poza olejkiem, szałwia zawiera też garbniki i związki goryczowe a także duże ilości witamin B1 i C.
Działanie
Wywary i wciągi alkoholowe z liści szałwii mają działanie przeciwbakteryjne, polegające na hamowaniu wzrostu drobnoustrojów gram-dodatnich oraz, w słabszym stopniu, niektórych gram-ujemnych. Działają również przeciwzapalnie wskutek zmniejszania przepuszczalności ścian naczyń włosowatych, hamowania krwawień z uszkodzonych włośniczek.
Wywary z liści szałwii pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, dlatego też od wieków stosowane są jako środek poprawiający trawienie i wiatropędny. Także od dawna znane jest przeciwpotne działanie szałwii.
Zastosowanie
Ze względu na różnorodne działanie zawartych w nich związków czynnych, liście szałwii są jednym z najbardziej uniwersalnych i najczęściej stosowanych leków roślinnych. Wyciągi z szałwii podaje się w stanach zapalnych i nieżytowych przewodu pokarmowego, szczególnie przy nadmiernej fermentacji jelitowej, stanami skurczowymi i przekrwieniem błon śluzowych.
Płukanka z naparu z szałwii jest również często stosowana w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła, ropnym zapaleniu dziąseł, anginie oraz zewnętrznie, w postaci okładów na drobne uszkodzenia naskórka, powierzchniowe stany zapalne skóry (nawet z niedużymi zmianami ropnymi) oraz na trudno gojące się rany i oparzenia I stopnia.
Ponadto można znaleźć informacje, że napary z liści szałwii obniżają poziom cukru we krwi a także działają kojąco w stanach depresji, zmęczenia i wyczerpania.
Dziś brzmi to może szokująco, ale jako ciekawostkę można napisać, że liść szałwii był głównym składnikiem stosowanych w leczeniu astmy papierosów leczniczych Astmosan. Przeprowadzone badania medyczne wykazały jednak, że te środki lecznicze przynoszą dla chorego więcej złego niż dobrego. Ponadto okazało się, że ze względu na dodatek bielunia produkt ten był bardzo chętnie stosowany przez narkomanów, dlatego też lek ten został wycofany z obrotu.
Szałwia w kosmetyce
Ze względu na swoje właściwości lecznicze, ekstrakty z szałwii oraz olejek szałwiowy stosowane są w kosmetyce jako składnik past do zębów, płynów do płukania ust, mydeł, dezodorantów, szamponów, toników, kremów, balsamów, a także preparatów odkażających (w tym farmaceutycznych dermokosmetyków).
Olejek i ekstrakty z szałwii doskonale sprawdzają się w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji skóry łojotokowej i trądzikowej. Wpływają na przywrócenie prawidłowego wydzielania sebum oraz działają przeciwbakteryjnie i odkażająco oraz przeciwzapalnie, wspomagając terapie przeciwtrądzikowe.
Szałwia w kuchni
Szałwia, jako przyprawa kuchenna może być stosowana w formie świeżych listków albo suszonej. Ponieważ pomaga trawić tłuszcze, jest niezastąpionym dodatkiem do ciężkostrawnych potraw a także produktów mogących wywoływać wzdęcie ? ma przykład kapusty, fasoli i grochu.
Ponadto, szałwia to doskonały dodatek do:
- Podrobów i wyrobów mięsnych
- Ryb (przede wszystkim węgorza i śledzi)
- Pomidorów i ich przetworów
- Serów
- Marynat i sosów
Jak więc widać, szałwia to cenna roślina o różnorodnym zastosowaniu w medycynie, kosmetologii i w kuchni.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk