Streszczenie
Stosowanie różnych leków jest prawdopodobnie tak stare jak historia ludzkości. Od zawsze ludzie stosowali różnorodne środki pochodzenia naturalnego w leczeniu rozmaitych chorób oraz urazów i zranień. . Wiedza o działaniu leczniczym tych środków była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Z czasem zbierana przez wieki wiedza medyczna zaczęła być zapisywana grupa osób specjalizujących się w niej zaczęła powoli przekształcać się w lekarzy i farmaceutów w dzisiejszym tych słów znaczeniu. Początki farmacji to tak naprawdę ziołolecznictwo oraz stosowanie innych środków pochodzenia naturalnego. Wraz z rozwojem wiedzy ogólnej, szczególnie chemii, z surowców pochodzenia naturalnego, zaczęto izolować związki chemiczne odpowiedzialne za ich działanie lecznicze. Przykładem może być kwas salicylowy otrzymywany z kory wierzby lub antybiotyki izolowane z hodowli bakterii lub pleśni. Przemysł farmaceutyczny produkuje również wiele innych leków pochodzenia naturalnego, jak na przykład leki pochodzenia roślinnego, powszechnie stosowane w leczeniu różnorodnych schorzeń. Technologie wytwarzania oraz wysokie standardy produkcji stosowane w przemyśle farmaceutycznym są stosowane również w produkcji suplementów diety. Dlatego też można śmiało powiedzieć, że doświadczenie, stosowane technologie oraz standardy produkcji i kontroli są gwarancją najwyższej jakości suplementów diety, produkowanych przez producentów leków.
Stosowanie różnych leków jest prawdopodobnie tak stare jak historia ludzkości. A nawet dłuższe. W trakcie badań wielu gatunków zwierząt już jakiś czas temu zauważono, że część spożywanych przez nie pokarmów nie jest składnikami ich codziennej diety i tak naprawdę można to określić jako samoleczenie zwierząt darami natury. Dotyczy to najczęściej różnorodnych roślin zjadanych przez zwierzęta w przypadku wystąpienia rozmaitych dolegliwości. Większość z nas widziała pewnie koty zjadające z apetytem trawę (a właściciele kotów wielokrotnie potem sprzątali to, co było efektem tego spożycia). To kocia metoda na samooczyszczenie przewodu pokarmowego.
Od zawsze ludzie stosowali różnorodne środki pochodzenia naturalnego (najczęściej były to rośliny) w leczeniu rozmaitych chorób oraz urazów i zranień. Wiedza o działaniu leczniczym tych środków była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Z czasem wykształciła się grupa ludzi, specjalizująca się w leczeniu. Zwani byli różnie: zielarze, szamani, guślarze. Łączyli oni umiejętności leczenia chorób z umiejętnościami sporządzania leków, często włączając w to magię, która potęgowała skuteczność stosowanych środków. Zgromadzoną przez wieki wiedzę przekazywali swoim następcom. Do dziś wiedza szamanów z ?prymitywnych? plemion, dotycząca leczenia różnorodnych schorzeń i działania leczniczego roślin, budzi zdumienie współczesnych naukowców. Firmy farmaceutyczne wysyłają ekspedycje do lasów tropikalnych, których celem jest poszukiwanie roślin o potencjalnie korzystnym działaniu leczniczym.
Z czasem zbierana przez wieki wiedza medyczna zaczęła być zapisywana, a grupa osób specjalizujących się w niej zaczęła powoli przekształcać się w lekarzy i farmaceutów w dzisiejszym tych słów znaczeniu.
Początki farmacji to tak naprawdę ziołolecznictwo oraz stosowanie innych środków pochodzenia naturalnego.
Wraz z rozwojem wiedzy ogólnej, szczególnie chemii, zaczęto z surowców roślinnych izolować związki chemiczne odpowiedzialne za ich działanie lecznicze.
Klasycznym przykładem może być tu kora wierzby (Salix alba), której działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe było znane od bardzo dawna. Odpowiedzialny za to działanie był obecny w niej kwas salicylowy, który po raz pierwszy został otrzymany przez wyodrębnienie go właśnie z tego surowca. Później, w 1859 roku, metoda jego syntezy została wynaleziona przypadkowo przez niemieckiego chemika Hermanna Kolbego.
Pochodną kwasu salicylowego jest kwas acetylosalicylowy, czyli popularna aspiryna, wprowadzona do lecznictwa w 1899 roku. Obecnie jest to chyba najpopularniejszy lek stosowany u ludzi o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym, a także przeciwzakrzepowym. A wszystko zaczęło się od kory wierzby.
Podobnie, grupą leków bez której trudno wyobrazić sobie współczesną medycynę są antybiotyki. Od bardzo dawna ludzie stosowali do leczenia trudno gojących się ran spleśniały chleb ugnieciony na przykład z pajęczyną. Przyspieszało to gojenie i zapobiegało zakażeniu obrażeń. Obecnie wiemy, że odpowiedzialne za to działanie były naturalne antybiotyki obecne w takim ?opatrunku?.
Pierwszy raz fakt występowania substancji hamujących rozwój niektórych bakterii chorobotwórczych opisał w 1897 r. francuski lekarz wojskowy Ernest Duchesne w swojej rozprawie doktorskiej pt. „Antagonizm między pleśniami i mikrobami”. Powtórnego odkrycia dokładnie tego samego zjawiska dokonał w 1928 r. Alexander Fleming, jednak nie udało mu się wyizolować substancji czynnej. W 1938 r. grupa trzech naukowców, w skład której obok Fleminga weszli Howard Walter Florey oraz Ernst Boris Chain, wyizolowała składnik czynny, zakładając rok później pierwszą na świecie wytwórnię penicyliny. Za swoje odkrycie zostali oni uhonorowani w 1945 r. nagrodą Nobla.
Wprowadzenie penicyliny do lecznictwa uratowało podczas II wojny światowej życie tysięcy żołnierzy, umożliwiając leczenie zainfekowanych ran i zapobiegając ich zakażeniom.
Początkowo wyprodukowany w ten sposób antybiotyk był na tyle drogi, że opłacało się odzyskiwać go z moczu leczonych nim pacjentów, jednak z czasem jej cena bardzo szybko spadała. Obecnie, drogą biosyntezy przy użyciu różnych gatunków pleśni i bakterii, otrzymuje się szereg innych antybiotyków, których synteza chemiczna byłaby dużo droższa. Przemysł farmaceutyczny produkuje również wiele innych leków pochodzenia naturalnego, jak na przykład leki pochodzenia roślinnego, powszechnie stosowane w leczeniu różnorodnych schorzeń. Przykładem mogą być syropy przeciwkaszlowe lub zawierające ekstrakt z kozłka lekarskiego leki o działaniu uspokajającym. Pamiętać należy, że zawierające szereg różnorodnych związków ekstrakty roślinne są często znacznie skuteczniejsze niż pojedyncze, wyizolowane z nich związki. Świadczy to o synergistycznym działaniu poszczególnych składników tych ekstraktów. Jak więc widać, farmacja ma wielowiekowe doświadczenie w produkcji środków pochodzenia naturalnego. Bazując na tym doświadczeniu, zakłady farmaceutyczne produkują również suplementy diety.
Preparaty te, będące skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny, są środkami spożywczymi ? nie lekami, których celem jest uzupełnienie normalnej diety. Wprowadza się je do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów oraz proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych.
Generalnie więc, technologia produkcji suplementów niewiele różni się od technologii produkcji leków.
Podobna sytuacja jest z warunkami i standardami produkcji. Warunki produkcji stosowane w zakładach farmaceutycznych muszą być na najwyższym poziomie, aby zapewnić odpowiednią jakość i bezpieczeństwo produkowanych leków. W podobnych warunkach, a często na tych samych liniach produkcyjnych, produkowane są również suplementy diety. Dlatego też można śmiało powiedzieć, że doświadczenie, stosowane technologie oraz standardy produkcji i kontroli są gwarancją najwyższej jakości suplementów diety, produkowanych przez wytwórców leków.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk