Czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) to gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Miejscami jej rodzimego występowania były Turcja i Irak ale obecnie, jako gatunek introdukowany, jest szeroko rozpowszechniona w basenie Morza Śródziemnego. Jest też uprawiana w wielu krajach świata, w tym również w Polsce. Spotyka się też dziczejące, pochodzące z upraw, rośliny.
Czarnuszka to niewielka roślina, wysokości 10 ? 40 cm, z dość dużymi bladobłękitnymi kwiatami.
Będące właściwym surowcem zielarskim nasiona czarnuszki są czarne, niewielkie (trochę większe od ziaren maku) i maja nieregularny kształt. Charakteryzują się silnym, aromatycznym zapachem i ostrym, korzennym smakiem.
Chemizm
Nasiona czarnuszki zawierają szereg cennych substancji o potencjalnym pozytywnym wpływie na nasz organizm. Jest to przede wszystkim olej, którego zawartość wynosi około 40% oraz ok. 1,5% olejków eterycznych, saponiny oraz garbniki i niewielkie ilości związków goryczowych i alkaloidów.
Zastosowanie
Czarnuszka była znana już w starożytności. Dzban z jej nasionami znaleziono w grobowcu faraona Tutenchamona, wspomina też o niej Biblia. Początkowo była uprawiana jako roślina przyprawowa, później odkryto jej działanie lecznicze. W średniowieczu była często uprawiana w ogródkach przyklasztornych.
Nasiona czarnuszki mają szerokie spektrum działania leczniczego. Działają żółciopędnie, moczopędnie, wiatropędnie, poprawiają też trawienie. Potwierdzono również ich aktywność przeciwbakteryjną i grzybobójczą a także przeciwrobaczą. Działają rozkurczająco na mięśnie gładkie, przeciwbólowo, obniżają poziom glukozy we krwi, regulują miesiączkowanie i wzmacniają odporność. Napar z nasion czarnuszki można stosować zewnętrznie w przypadkach atopowego zapalenia skóry i grzybicy.
Nasiona czarnuszki, ze względu na swój ostry smak i aromat a także działanie poprawiające trawienie, znalazły też szerokie zastosowanie w kuchni. Używane są jako przyprawa do niektórych tłustych mięs oraz serów. Są też ciekawym dodatkiem do pieczywa (zwłaszcza ciemnego). Dodawane są też do kiszenia kapusty oraz ogórków konserwowych. Co ciekawe, olej z czarnuszki jest też używany do produkcji niektórych likierów a także słodyczy a nawet jako składnik niektórych perfum.
Na koniec dodam, że w naszych ogrodach można spotkać czarnuszkę uprawiana jako roślinę ozdobną.
Reasumując, trudno byłoby znaleźć inną roślinę o tak cennych właściwościach i wszechstronnym zastosowaniu.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk