Streszczenie
Ze względu na ich wygląd, farmaceuci wyróżniają 3 rodzaje tabletek: tabletki niepowlekane, drażetki i tabletki powlekane. Proces drażowania i powlekania prowadzony jest w specjalnych urządzeniach zwanych bębnami drażującymi lub powlekarkami fluidalnymi. Proces powlekania ma na celu zamaskowanie przykrego smaku lub zapachu składników tabletki, ułatwienie połknięcia, zmodyfikowanie miejsca i czasu uwalniania substancji czynnej, zabezpieczenie substancji leczniczej przed czynnikami atmosferycznymi (tlen, dwutlenek węgla, światło, wilgoć) i tym samym zwiększenie jej trwałości, zapobieganie pomyłkom w użyciu leków przez oznaczenie ich kolorem lub napisem, nadanie barwy i estetycznego wyglądu
Pewnie nieraz zastanawialiście się, dlaczego jedne tabletki są powlekane a niektóre nie.
Na początek trochę teorii. Mówiąc bardzo ogólnie, farmaceuci odróżniają, ze względu na ich wygląd, 3 rodzaje tabletek:
- Tabletki niepowlekane
To takie tabletki, jakie wytwarza tabletkarka, czyli maszyna do produkcji tabletek. Po zakończeniu procesu tabletkowania nie są one w żaden sposób przetwarzane dalej i są bezpośrednio pakowane w blistry, słoiczki i temu podobne. To jest najtańsze i bardzo często stosowane rozwiązanie.
- Drażetki
To tabletka powleczona otoczką cukrową, stanowiącą od 30% do 80% jej masy.
Drażetka jest pierwszą postacią tabletki powlekanej wprowadzoną do lecznictwa ? miało to miejsce w 1891 roku.
W wyniku procesu tabletkowania powstaje tak zwany rdzeń tabletki, który w specjalnych urządzeniach poddawany jest kolejnym procesom:
- gruntowanie ? zwiększenie wytrzymałości mechanicznej rdzenia, zabezpieczenie przed wnikaniem wilgoci w procesie powlekania. Najczęściej polega na pokryciu rdzenia warstwą odpowiedniej substancji ochronnej związanej mieszaniną syropu i kleiku żelatynowego
- właściwe powlekanie ? pokrycie rdzenia zasadniczą otoczką cukrową do której często dodawany jest barwnik
- wygładzanie i dalsze barwienie ? wyrównanie nierówności powstałych przy nanoszeniu substancji stałych na powierzchnię rdzenia.
- polerowanie ? pokrycie drażetki cienką warstwą wosku, chroniącą powłoczkę przed wilgocią i nadającą odpowiedni połysk.
Proces drażowania jest pracochłonny, czasochłonny (a przez to kosztowny!) i wymaga doświadczonego personelu. Z tych powodów obecnie jest coraz rzadziej stosowany.
- Tabletki powlekane
Obecnie, powlekanie tabletek prowadzi się najczęściej w warstwie fluidalnej (metoda Würstera). Polega ona na nałożenie otoczki polimerowej na rdzenie poprzez rozpylenie mieszaniny powlekającej, często nazywanej lakierem. Odbywa się to w powlekarkach fluidalnych, w których tabletki swobodnie latają w silnym strumieniu podawanego od dołu powietrza. W skład takiej mieszaniny powlekającej poza polimerem wchodzi szereg substancji pomocniczych, takich jak na przykład talk, dwutlenek tytanu czy barwniki.
Otoczka polimerowa ma grubość od około 50 do 200 ?m tak więc jest kilkadziesiąt razy cieńsza od cukrowej. Proces ten jest znacznie szybszy i tańszy od drażowania i obecnie jest najczęściej stosowany.
No dobrze, ale po co to wszystko się robi? Powodów jest kilka.
- Zamaskowanie przykrego smaku lub zapachu składników tabletki
Niektóre substancje lecznicze mają bardzo nieprzyjemny, często bardzo gorzki smak który wyczuwa się natychmiast po wzięciu takiej tabletki do ust. Czasami może on powodować silny odruch wymiotny. Przykładem takich substancji są niektóre antybiotyki na przykład roksytromycyna i klarytromycyna a także cefuroksym. Powłoczka maskuje ten nieprzyjemny smak i ułatwia połykanie. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci, które trudno namówić do połknięcia czegoś co ma nieprzyjemny, gorzki smak.
- Ułatwienie połknięcia
Tabletki często mają chropowatą powierzchnię i, szczególnie jeśli dodatkowo są duże, trudno je wtedy połknąć. Po powleczeniu ich powierzchnia staje się gładka, co zdecydowanie ułatwia połknięcie.
- Zmodyfikowanie miejsca i czasu uwalniania substancji czynnej
Czasem konieczne jest aby tabletka przeszła w całości przez żołądek a substancja czynna uwolniła się dopiero w jelicie. Konieczne jest głównie w dwóch sytuacjach:
– gdy substancja aktywna może działać drażniąco na śluzówkę żołądka (np. kwas acetylosalicylowy, czyli popularna aspiryna),
– gdy substancja aktywna rozkłada się w kwaśnym pH żołądka (np. omeprazol).
Efekt ten osiąga się poprzez zastosowanie powłoczki o odpowiednim składzie.
- Zabezpieczenie substancji leczniczej przed czynnikami atmosferycznymi (tlen, dwutlenek węgla, światło, wilgoć) i tym samym zwiększenie jej trwałości
- Zapobieganie pomyłkom w użyciu leków przez oznaczenie ich kolorem lub napisem
Pomylenie leków może mieć tragiczne skutki dla pacjenta. Może się zdarzyć pacjentowi, który wcześniej szykuje sobie dawki leków na cały dzień lub nawet tydzień lub w wytwórni farmaceutycznej, w wyniku ludzkiej pomyłki. Tabletki w różnych kolorach, często oznaczonych dodatkowo napisami, znacznie trudniej jest pomylić.
- Nadanie barwy i estetycznego wyglądu
To argument głównie marketingowy, ale na konkurencyjnym rynku bardzo ważny.
Jak więc widać, powodów powlekania jest dużo, dlatego też bardzo często natykamy się na takie ładne, kolorowe tabletki.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk