Określenie interakcja farmakologiczna lub inaczej interakcja leków stosuje się, gdy jedna substancja lecznicza wpływa na aktywność drugiej po jednoczesnym ich podaniu.
Działanie to może być zarówno pozytywne jak i negatywne, jednak określenie to stosuje się zwykle do interakcji niepożądanych.
Wynika to z faktu, że często lekarze przepisujący receptę nie wie o produktach leczniczych zaleconych przez innego lekarza lub stosowanych samowolnie przez pacjenta.
Przedawkowanie
Częstym przypadkiem wystąpienia powikłań polekowych jest przedawkowanie wynikające ze stosowania różnych produktów leczniczych i mających różne nazwy handlowe, ale zawierające w swoim składzie tę samą substancję czynną. Najczęściej dotyczy to samoleczenia i leków kupowanych przez pacjentów bez recepty (OTC).
Dobrym przykładem takiej substancji czynnej, której przedawkowanie może dawać groźne skutki, jest paracetamol. Wchodzi on w skład bardzo wielu dostępnych bez recepty leków, zawierających w swoim składzie wyłącznie paracetamol – na przykład Paracetamol, APAP, Acenol, Codipar, Efferalgan, Megapar, Panadol lub leków złożonych, których jest on jednym ze składników (na przykład Metafen, Saridon, Tabcin, Theraflu). Stosując równocześnie dwa lub więcej z tych leków, łatwo doprowadzić do potencjalnie groźnego w skutkach przedawkowania paracetamolu. Najgroźniejszymi powikłaniami mogą być zaburzenia czynności wątroby i nerek, które wymagają leczenia na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej.
Interakcje ze spożywanymi pokarmami i alkoholem
Jedną z najbardziej powszechnych i potencjalnie groźnych interakcji z żywnością są interakcje z sokiem grejpfrutowym. Jego składniki spowalniają metabolizm niektórych leków przeciwhistaminowych (przeciwalergicznych).Sok grejpfrutowy powoduje również wielokrotny wzrost stężenia statyn – leków obniżających poziom cholesterolu we krwi. Interakcja ta może dotyczyć bardzo wielu innych często zalecanych leków. Należą do nich także m.in. te stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca, wiele leków przeciwwirusowych, leki stosowane po przeszczepie narządów, przy zespole nerczycowym i innych schorzeniach na tle immunologicznym oraz wiele innych leków. Z tego powodu leków nie wolno popijać tym sokiem (najlepiej po prostu wodą) a dla bezpieczeństwa trakcie jakiejkolwiek terapii powinno się całkowicie wykluczyć grejpfruty i ich przetwory z codziennej diety.
Zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych pojawia się w wyniku spożywania alkoholu w trakcie terapii niektórymi lekami (np. reakcja disulfiramowa po zastosowaniu leku przeciwcukrzycowego chlorpropamidu). Innym przykładem takich interakcji są skutki połączenia alkoholu z lekami psychotropowymi. Niektóre z nich nasilają niekorzystny wpływ etanolu na organizm. Lub Odwrotnie ? alkohol może zaburzać działanie leków na tyle, że będą one mniej skuteczne lub wywołają więcej działań niepożądanych, aż po toksyczność włącznie.
Interakcje między lekami
W przypadku pacjentów stosujących równocześnie wiele leków, mogą wystąpić również interakcje farmakologiczne:
- synergistyczne? zwiększony efekt działania jednej z substancji, np. jednoczesne zastosowanie paracetamolu i kodeiny powoduje zwiększony przeciwbólowy efekt działania kodeiny (co umożliwia stosowanie mniejszych dawek kodeiny, która ma potencjał uzależniający i może powodować m.in. zaparcia);
- antagonistyczne? efekt działania określonej substancji leczniczej jest niższy od przewidywanego; taka kombinacja może być szkodliwa (np. zmniejszenie działania przeciwzakrzepowego warfaryny przez jednoczesne podanie witaminy K i zagrożenie wystąpieniem zakrzepów/zatorów).
Tego typu interakcje, zarówno synergistyczne jak i antagonistyczne, dotyczą bardzo wielu grup leków.
Generalnie należy pamiętać, aby podczas każdej wizyty lekarskiej poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach, również tych kupowanych bez recepty, a w przypadku samoleczenia, przed zakupem leku OTC poradzić się farmaceuty i dokładnie czytać ulotkę dołączaną do opakowania.
Bardzo ważne jest również, aby podczas terapii powstrzymać się od spożywania alkoholu i unikać produktów zawierających sok grejpfrutowy.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk