Co to jest kamica nerkowa?
Kamica nerkowa zwana także kamicą moczową to choroba polegająca na obecności w nerce lub drogach odprowadzających mocz (kielichach, miedniczce i moczowodzie) złogów, powstających w wyniku wytrącania się substancji chemicznych zawartych w moczu, dzieje się tak gdy ich stężenie przekracza próg rozpuszczalności.
Kamicę można podzielić na:
- kamicę nerkową
- kamicę moczowodową
- kamicę pęcherza moczowego
- kamicę mieszaną
Kamica jest jednym z najczęstszych schorzeń układu moczowego i jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. Szacuje się, że dotyka ona 15% mężczyzn i 6% kobiet. Pacjenci, którzy przebyli epizod kolki nerkowej w większości mają nawrót choroby – w ciągu 10 lat ponad 50% chorych, a w ciągu 20 lat aż 75% chorych. Kamicę moczową stwierdza się częściej u mieszkańców bogatych krajów cywilizacji zachodniej . Wskazuje to na istnienie predyspozycji, wynikających z zaburzeń metabolicznych i/lub trybu życia, które sprzyjają tworzeniu się złogów w drogach moczowych.
Jakie są przyczyny kamicy moczanowej?
Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu kamieni są:
- Duże stężenie w moczu substancji, z których mogą się utworzyć kamienie, takich jak szczawiany, wapń, fosforany, kwas moczowy, cystyna
- Zastój moczu
- Zakażenie układu moczowego
- Obecność organicznych jąder krystalizacji
- Choroby ogólnoustrojowe (dna moczanowa, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, nowotwory)
- Niedobór substancji chroniących układ moczowy przed wytrącaniem się złogów
Czynnikami ryzyka kamicy jest picie zbyt małej ilości płynów, zmniejszona podaż potasu i wapnia, nadmiar białka zwierzęcego oraz chlorku sodu i szczawianów w diecie, picie słodzonych napojów (cola), picie kawy (kofeinowa i bezkofeinowa), herbaty, wina, piwa, zwiększone wydalanie wapnia z moczem (hiperkalciuria), odwodnienie, kamica w wywiadzie, także rodzinnym, nadmiar przyjmowanej witaminy C, niedobór cytrynianów w moczu (hipocytraturia) i zwiększone wydalanie magnezu z moczem (hipomagnezuria).
W organizmie znajdują się fizjologiczne inhibitory krystalizacji i agregacji kryształów takie jak białka produkowane przez komórki cewek nerkowych (np. uropontyna, nefrokalcyna), pirofosforany, cytryniany i kationy magnezu, a także związki wielkocząsteczkowe (siarczany chondroityny i heparanu oraz kwas hialuronowy).
Jakie są objawy kamicy moczowej?
Najbardziej charakterystycznym objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa, objawiająca się bardzo silnym bólem, któremu często towarzyszy krwinkomocz/krwiomocz, nudności i wymioty, bolesne parcie na pęcherz, ból nerki, ucisk dróg moczowych. Najczęstszą przyczyną kolki nerkowej jest zablokowanie przez kamień połączenia miedniczkowo-moczowodowego lub przesuwanie się kamienia wzdłuż moczowodu.
Jak leczymy kamicę nerkową?
Najważniejsze we wstępnym etapie leczenia kolki nerkowej jest zwalczenie bólu. Lekami pierwszego wyboru są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Dodatkowo podaje się też leki rozkurczające mięśnie gładkie moczowodu. Pacjentów w dobrym stanie leczy się w domu, szczególnie gdy leczenie przeciwbólowe jest skuteczne. Chorego trzeba nawadniać doustnie lub pozajelitowo, co zwiększa szansę tzw. urodzenia kamienia. Pacjent z kamieniem moczowodowym <6 mm, bez podwyższonego stężenia kreatyniny we krwi i bardzo silnych bólów, może być początkowo leczony w domu, z nadzieją na spontaniczne wydalenie złogu w ciągu 4-6 tygodni. Kamienie o średnicy <6 mm mają bowiem dużą szansę na samoistne wydalenie. Pacjent z kamieniem >10 mm powinien trafić na konsultację urologiczną w szpitalu lub ambulatorium, ponieważ obecność tej wielkości złogów jest wskazaniem do planowego działania zabiegowego. W takich przypadkach stosowany jest zabieg lipotrypsji, czyli rozbicia kamieni przy pomocy ultradźwięków lub, w najcięższych przypadkach, zabieg chirurgiczny. U pacjentów z nawrotową kamicą układu moczowego należy wdrożyć terapię farmakologiczną, która zależy od składu kamienia. Skuteczną metodą terapii u tych chorych jest stosowanie cytrynianów, które nie tylko hamują krystalizację i agregację minerałów, ale także podnoszą pH moczu, ograniczając ryzyko powstawania zarówno złogów szczawianowych, jak i moczanowych.
Jak zapobiegamy kamicy nerkowej?
W celu zapobiegania powstawania kamicy wskazana jest aktywność fizyczna i unikanie siedzącego trybu, należy ograniczyć spożycie soli kuchennej, produktów zawierających składniki kamieni moczowych (szpinak, szczaw, rabarbar), należy stosować dietę bogatą w owoce, warzywa, z ograniczeniem przetworzonego mięsa, nabiału i orzechów, pić duże ilości płynów (>2,5 l/dobę ) głównie wody lub soku pomarańczowego w rozłożonych porcjach w ciągu doby, w tym szklanka płynu na noc i następna po ewentualnym oddaniu moczu w nocy (kamienie tworzą się w nocy), unikaniu soków: grejpfrutowego, jabłkowego i pomidorowego oraz coli i nadmiaru alkoholu. Właściwa dieta powinna prowadzić do redukcji nadmiernej masy ciała i zmniejszenia w ten sposób wydalania z moczem sodu, wapnia i kwasu moczowego.
AUTOR: Dr n. farm. Andrzej Tarasiuk