Człowiek w niemal 70 procentach składa się z wody. Płyny ustrojowe to wodny roztwór substancji elektrolitowych i nieelektrolitowych, wpływających na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu i zapewniających jego nawodnienie. Prawidłowa objętość, ciśnienie osmotyczne i skład płynu ustrojowego mają zasadnicze znaczenie dla organizmu.
Najważniejszymi składnikami płynów ustrojowych są następujące elektrolity: sód, potas, wapń, magnez oraz chlor. Dzięki odpowiedniej zawartości w osoczu tych jonów możliwe jest utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej. Do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej związanej z utratą wody i elektrolitów dochodzi podczas różnych stanów chorobowych skutkujących biegunką, wymiotami, gorączką, przy zażywaniu pewnych leków (np. leków na nadciśnienie tętnicze, przeczyszczających) lub wskutek intensywnego pocenia przy zwiększonym wysiłku fizycznym albo w trakcie upałów. Może to wiązać się z niebezpiecznym dla zdrowia odwodnieniem i powodować poważne konsekwencje dla organizmu, zwłaszcza dla układu nerwowego, pracy serca.
Zwiększone ryzyko odwodnienia organizmu występuje u osób starszych, cukrzyków, kobiet karmiących piersią, a także dzieci. Im dziecko jest młodsze, tym szybciej dochodzi do jego odwodnienia. Dlatego w tych sytuacjach trzeba zwracać szczególną uwagę na odpowiednie nawodnienie organizmu.
Niedobory elektrolitów spowodowane są przez:
- biegunki,
- wymioty,
- wysoką gorączkę,
- zażywanie leków, szczególnie diuretyków,
- wysiłek fizyczny, zwłaszcza w upalne dni (ciężka praca, sport), powodujący intensywne pocenie się,
- picie zbyt małej ilości płynów,
- rygorystyczną dietę.
Najszybciej odwadniamy się podczas biegunki i wymiotów, ponadto latem tracimy wodę wraz z potem. Wypijanie odpowiednio dużej ilości płynów (co najmniej 2 litry dziennie) jest ogromnie ważne, jednak sama woda nie nawadnia tak skutecznie, jak dostępne w aptekach roztwory elektrolitów o odpowiednim stężeniu. Zapewniają one skuteczne nawodnienie organizmu i mogą być stosowane zarówno profilaktycznie w celu utrzymania odpowiedniego poziomu wody i elektrolitów, jak i doraźnie w przypadku odwodnienia.
W aptekach można znaleźć wiele środków zawierających elektrolity. Dostępne są w formie musujących tabletek lub saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie (np. Elektrolity Labor i Elektrolity z probiotykiem Labor).
Wybór elektrolitów uzależniony jest od indywidualnego zapotrzebowania i okoliczności. Inny skład będzie dedykowany dla osób odwodnionych na skutek choroby (biegunka, wymioty, gorączka), a inny dla sportowców czy osób pragnących po prostu ugasić pragnienie lub uzupełnić straty płynów powstałe na skutek pocenia się w upalne dni. Dla tych osób polecane są wyłącznie postacie tabletek musujących, zawierających różny skład jonów i różną ich zawartość w zależności od producenta preparatu. Tych elektrolitów nie stosuje się w przypadku konieczności nawodnienia organizmu przy biegunce i wymiotach.
Rodzaje preparatów z elektrolitami:
- saszetki z proszkiem do rozpuszczania w wodzie dla nawodnienia spowodowanego biegunką, wymiotami, ale również w wyniku pocenia się w upał i przy wysiłku fizycznym,
- tabletki musujące dla uzupełnienia straty płynów powstałych w wyniku pocenia się w upalne dni lub w trakcie wysiłku fizycznego.
W przeciwieństwie do postaci tabletek musujących, saszetki z proszkiem do rozpuszczenia w wodzie mają skład ilościowy i jakościowy ustalony na podstawie standardów opracowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) lub towarzystwa naukowe – ESPGHAN (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) lub ESPID (European Society for Paediatric Infectious Diseases). Produkty w postaci saszetek z proszkiem nazywane doustnymi płynami nawadniającymi (DPN) to płyny nawadniające o zmniejszonej osmolarności i zredukowanej zawartości sodu, specjalnie dobranych proporcjach elektrolitów, glukozy, co powoduje że pod względem składu DPN są bliższe płynom ustrojowym niż zwykła woda, a więc łatwiej przyswajalne przez organizm. Dobór ilościowy oraz jakościowy substancji zawartych w preparatach jest ściśle określony, dzięki czemu szybko przywracają one równowagę wodno-elektrolitową i chronią organizm przed groźnymi skutkami odwodnienia.
Liczne wyniki badań naukowych potwierdzają, że DPN nawadniają i uzupełniają utracone elektrolity lepiej niż zwykła woda, a ich stosowanie pozwala na złagodzenie ostrości i skrócenie czasu trwania biegunki.
Doustne płyny nawadniające są standardem leczenia biegunek u dzieci.
DPN mogą być bezpiecznie stosowanie przez kobiety w ciąży i karmiące piersią, seniorów, a także osoby zdrowe, które potrzebują skutecznego uzupełnienia elektrolitów i wody, utraconych w wyniku intensywnego pocenia się w upał, długotrwałego wysiłku fizycznego (sportowcy, osoby pracujące fizycznie), czy też po prostu w celu ugaszenia pragnienia.
Doustne płyny nawadniające w postaci saszetek z proszkiem przeznaczone są dla osób:
- z biegunką, wymiotami,
- z wysoką gorączką,
- przyjmujących leki odwadniające,
- uprawiających sport,
- pracujących ciężko fizycznie,
- intensywnie pocących się, szczególnie w upalne dni,
- pragnących ugasić pragnienie,
- pijących zbyt mało płynów,
- kobiet w ciąży i karmiących piersią,
- seniorów.
Cechy skutecznego elektrolitu:
- obniżona osmolarność – 245 mOsm/l;
- skład zgodny z wytycznymi WHO:
- glukoza ? 75 mmol/l,
- sód ? 75 mmol/l,
- potas ? 20 mmol/l,
- chlorki ? 65 mmol/l,
- cytrynian ? 10 mmol/l;
- brak w składzie barwników, dodatków witamin, aromatów, regulatorów kwasowości.
Przykładem takiego doustnego płynu nawadniającego jest preparat Elektrolity LABOR. Więcej na ten temat znajdą Państwo na naszej stronie internetowej.
